Veiligheid
In Utrecht werken we samen aan een stad waar mensen veilig zijn en zich veilig voelen.
In Utrecht werken we samen aan een stad waar mensen veilig zijn en zich veilig voelen.
Geregistreerde criminaliteit en onveiligheidsgevoelens nemen af
Geregistreerde criminaliteit neemt af
Wijkveiligheid en veiligheidsgevoelens nemen toe
Jeugdoverlast en –criminaliteit nemen af
In Utrecht is georganiseerde criminaliteit teruggedrongen
In Utrecht zijn incidenten en verstoring van de openbare orde voorkomen en bestreden
In Utrecht zijn incidenten en verstoring van de openbare orde voorkomen en bestreden
Meerjarige beleidsvoornemens die zijn opgenomen in beleidsnota's, -visies of -kaders:
Geregistreerde criminaliteit en onveiligheidsgevoelens nemen af
Geregistreerde criminaliteit neemt af
Het totaal aantal misdrijven is in 2015 in Utrecht met 3% gedaald ten opzichte van 2014. Vooral woninginbraken (-20%), geweldsdelicten (-6%), zakkenrollen (-10%), bedrijfsinbraken (-17%) en winkeldiefstal (-14%) zijn fors gedaald. Net als in de gehele regio is het aantal fietsdiefstallen in 2015 weer fors toegenomen in Utrecht met 19% ten opzichte van 2014.
Woninginbraak
Het aantal woninginbraken lag in 2015 20% lager dan in 2014. Ten opzichte van 2011 is de afname 39%. Hiermee wordt de doelstelling uit het Integraal Veiligheidsplan (IVP) (afname van 20% ten opzichte van 2011) nog steeds ruimschoots gehaald.
Autokraak en fietsdiefstal
Autokraken zijn in 2015 met 5% toegenomen ten opzichte van 2014. Tot dit delict behoren de inbraken waarbij buit uit de auto wordt gestolen maar ook de diefstallen aan/vanaf een auto, bijvoorbeeld airbags, verlichting of wielen. Het percentage fietsdiefstallen is in 2015 gestegen met 19% ten opzichte van 2014.
Zakkenrollen is in 2015 met 10% gedaald ten opzichte van 2014. Het aantal winkeldiefstallen is afgelopen jaar met 14% afgenomen ten opzichte van 2014.
Geweld
Geweld wordt in verschillende categorieën ingedeeld. Het totale aantal geweldsdelicten is in 2015 met 6% gedaald ten opzichte van 2014. Openlijk geweld en overvallen zijn echter toegenomen. Het aantal openlijk geweld-incidenten is in 2015 toegenomen met 35% ten opzichte van 2014, maar ligt daarmee in aantal nog wel onder dat van de twee jaren ervoor. In 2015 waren en 27 overvallen, vijf meer dan het jaar ervoor. Ten opzichte van 2011 ligt het aantal overvallen 47% lager (doelstelling in het IVP 2015-2018 is een daling van 41% in 2018).
Bedrijfscriminaliteit inbraken en winkeldiefstal
Ondernemers, politie, brandweer, gemeente en andere instellingen werkten in 33 gebieden in 2015 intensief samen aan een schoon, heel en veilig gebied. Het merendeel werkte samen conform de KVO-methodiek. In 2015 zijn 11 samenwerkingsverbanden opnieuw KVO gecertificeerd. Het aantal bedrijfsinbraken is in 2015 met 8% afgenomen ten opzichte van 2014. In 2015 is het aantal winkeldiefstallen 14% afgenomen ten opzichte van 2014.
Effectindicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
E1.1.1 | Totaal aantal misdrijven | Politie, BVH | 33.624 (2010) | 29.400 | 29.903 |
E1.1.1 | Aantal woninginbraken | Politie, BVH | 2.794 (2010) | 2.227 | 1.651 |
E1.1.1 | Aantal auto inbraken | Politie, BVH | 7.183 (2010) | 4.994 | 5.757 |
E1.1.1 | Aantal geweldsdelicten (exclusief huiselijk geweld) | Politie, BVH | 2.567 (2010) | 2.107 | 2.281 |
E1.1.1 | Aantal misdrijven met betrekking tot bedrijfsinbraken in 33 KVO gebieden | Politie, BVH | 564 (2010) | 540 | 406 |
Woninginbraak
We hebben verder geïnvesteerd in de integrale aanpak van woninginbraken op hotspots. Dat deden we onder meer door dadergerichte politieacties en de inzet van het WAFV-team (Woninginbraken, Autokraken, Fietsdiefstal en Vernielingen) van Toezicht en Handhaving Openbare Ruimte. Samen met thuiszorgorganisaties en politie hebben we mensen gericht geïnformeerd over babbeltrucs. In de zomer van 2015 is de ZAV (Zelf aangebrachte voorzieningen) maatregel definitief vastgesteld waardoor huurders bij woningbouwcorporaties inbraakwerende maatregelen kunnen treffen aan hun woning. Samen met de subsidieregeling voor het Politiekeurmerk Veilig Wonen aan particulieren is nu financiële ondersteuning voor zowel huurders als particulieren gerealiseerd. We hebben diverse campagnes gehouden, gericht op doelgroepen en kwetsbare periodes in het jaar (vakanties, feestdagen, donkere dagen). Dat deden we in samenwerking met bijvoorbeeld thuiszorgorganisaties, de universiteit en hogeschool Utrecht. In 2015 zijn we gestart met een intensieve aanpak van heling, onder meer door de registercontrole bij opkopers van tweedehands goederen.
Autokraak
Om autokraak tegen te gaan zijn er in 2015 op hotspotlocaties banieren ingezet om autobezitters en passanten te attenderen op de kans op autokraak. Tussen de Utrechtse parkeergarages, de politie en de beveiliging is in de binnenstad een samenwerkingsovereenkomst tot een collectieve ontzegging voor parkeergarages tot stand gekomen. Dit houdt in dat een autokraker die op heterdaad betrapt is in een parkeergarage voor alle parkeergarages in de binnenstad een toegangsverbod krijgt. In 2015 is het flexibele WAFV-team ingezet op hotspots van autokraken.
Fietsendiefstal
Het afgelopen jaar is in Utrecht voor het eerst een stadsbreed ‘Actieplan fietsdiefstal’ opgesteld. Aan de hand van wetenschappelijke literatuur en een analyse van fietsdiefstallen in Utrecht zijn concrete maatregelen genomen om fietsdiefstal tegen te gaan. We zijn nu een half jaar bezig om de maatregelen uit het Actieplan uit te voeren. Het blijft echter een opgave om het aantal fietsdiefstallen af te laten nemen. Het fietsgebruik wordt gestimuleerd en neemt toe, de waarde van de gemiddelde fiets is de laatste jaren onder invloed van onder andere de e-bike flink gestegen. De grootschalige verbouwingen van het stationsgebied zorgen er mede voor dat niet alle (tijdelijke) stallingsfaciliteiten overzichtelijk en veilig zijn.
Geweld
In 2015 heeft de samenvoeging van de twee steunpunten huiselijk geweld en de zes meldpunten kindermishandeling (AMK) tot één groot provinciaal meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling, genaamd Veilig Thuis, verder vorm gekregen. Veilig Thuis bevordert een veilige leefomgeving en werkt nauw samen met buurtteams en andere ketenpartners huiselijk geweld en kindermishandeling. Veilig Thuis is verantwoordelijk voor de coördinatie van de hulpverlening en opstelling van een zorgadvies voor de advisering aan de burgemeester over eventueel verlenging of intrekking van het huisverbod. Er zijn in 2015 zestig huisverboden opgelegd.
Utrecht neemt samen met politie en OM deel aan het landelijke programma Veilige Publieke Taak (VPT) waarbij geweld tegen personen met een publieke taak wordt afgedaan met lik op stuk beleid. In een convenant zijn afspraken gemaakt over de registratie van incidenten, nazorg voor de medewerker, reactie naar de dader en het verhalen van schade. In 2015 is de pilot herstelbemiddeling na aangifte, die in 2014 gestart is, gecontinueerd. De landelijke evaluatie is afgerond. Besluitvorming daarover moet nog plaatsvinden. In 2015 heeft de politie 305 aangiften VPT geregistreerd.
Veilig uitgaan
Met het programma Veilig Uitgaan maken gemeente, politie, horeca en OM afspraken over onder andere het verminderen van uitgaansgeweld. Het aantal horecagerelateerde geweldszaken daalt al een aantal jaren. In 2015 is de aanpak met het UIT-team van de politie, inzet van cameratoezicht, Panel Deurbeleid en de werkwijze collectieve horecaontzeggingen voortgezet en verstevigd. Er is een nieuwe pilot gestart met een horeca-app waarin foto’s worden geplaatst van mensen met een horeca-ontzegging. Het convenant Veilig Uitgaan 2012-2015 is geëvalueerd en er is een nieuw convenant opgesteld voor de periode 2016-2021.
In 2015 is geïnvesteerd op het voorkomen van zakkenrollen, bijvoorbeeld doordat succesvol gestart is met fouilleren bij het verlaten van evenementen in de jaarbeurs.
Nazorg/ re-integratie volwassen ex-gedetineerden
In 2015 heeft het coördinatiepunt nazorg alle nieuw aangemelde gedetineerden gescreend op problematiek op verschillende leefgebieden. In afstemming met Penitentiaire Inrichtingen (PI), de casusoverleggen in het Veiligheidshuis en/of de zorg via OGGZ of buurtteams is, voor hen die dat nodig hadden en daarvoor openstonden, bemiddeld naar passend aanbod en/of zorg na detentie. Er is proefgedraaid met spreekuren schuldhulpverlening in de PI Nieuwegein. Bij TopX-ers is extra aangedrongen op acceptatie van hulp. Buurtteams & Stade Backup bezoeken gedetineerden al voorafgaand aan hun ontslag uit de PI. Ook voor gezinsleden van gedetineerde volwassenen kan het buurtteam inmiddels worden ingezet. 'Nazorg' is door het gevangeniswezen omgedoopt tot 're-integratie' waarbij uitgangspunt is dat de gedetineerde zelf ook actief werk maakt van een goede doorstart na detentie. Er zijn in 2015 847 gedetineerden aangemeld bij het coördinatiepunt nazorg/ reïntegratie, dit betrof 741 unieke personen. Er zaten in 2015 zaten vier gezinnen in de aanpak van ernstig overlastgevende gezinnen (EOG).
Bedrijvigheid
In 2015 werden twee voorlichtingsbijeenkomsten voor ondernemers georganiseerd 'Laat je niet overvallen'. Deze bijeenkomsten, waarvoor zich in totaal 320 ondernemers aanmeldden, werden georganiseerd met de politie, de brandweer en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). Stedelijk is in 2015 het systeem SODA (ServiceOrganisatie Directe Aansprakelijkstelling) uitgerold om winkeldiefstal te voorkomen. Hierbij wordt de schade van diefstal direct op de dader verhaald. In de praktijk blijkt SODA preventief te werken tegen winkeldiefstal. De Mystery Shoplifting acties zijn in 2015 voortgezet. In het centrum heeft een Mystery Guest in oktober de gelegenheid voor winkelcriminaliteit gemeten. Tijdens een veiligheidsavond op dinsdag 13 oktober zijn de resultaten van de meting en de buit aan winkeliers in het centrum van Utrecht gepresenteerd.
Prestatie-indicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
P1.1.1 | Nazorg: % afgehandelde meldingen vanuit het gevangeniswezen | gemeente (COEN) | 51% (2008) | 100% | 100% |
P1.1.1 | Aantal hotspotbuurten met aanpak woninginbraak | Gemeente | 8 | 100% | |
P1.1.1 | % huisverboden, waarbij binnen tien dagen na opleggen hulpverleningplan is opgesteld, contact met de betrokkenen door hulpverlening is gelegd en een eerste gezamenlijke zorgoverleg heeft plaatsgevonden | Gemeente | 90% (2010) | 100% | 100% |
P1.1.1 | Aantal KVO gebieden | Gemeente | 33 (2010 | 34 | 33 |
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
09-1-1-1 | Aanpak geweld, woninginbraak en vvc | 112 | 115 | 430 | 315 |
Baten totaal | 112 | 115 | 430 | 315 | |
Lasten | |||||
09-1-1-1 | Aanpak geweld, woninginbraak en vvc | 1.254 | 2.823 | 3.040 | -217 |
Lasten totaal | 1.254 | 2.823 | 3.040 | -217 | |
Saldo baten en lasten | -1.142 | -2.707 | -2.610 | 97 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -1.142 | -2.707 | -2.610 | 97 |
Financiële toelichting
Hieronder lichten wij de financiële ontwikkelingen per doelstelling toe.
We pakken geweldsdelicten aan, voeren de aanpakken van woninginbraak en veel voorkomende criminaliteiten (waaronder autokraak en winkelcriminaliteit) uit en leveren nazorg aan volwassen ex gedetineerden
De uitgegeven concessie voor het cameratoezicht op bedrijventerreinen en winkelcentra aan het Diensten Centrum Utrecht (DCU) is per 1 januari 2015 beëindigd. De gemeente Utrecht heeft het toezicht daarna nog een halfjaar voortgezet. Hierdoor zijn zowel de lasten als de baten van Veilig Ondernemen 0,329 miljoen euro hoger dan geraamd.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
Aanpak geweld, woninginbraak en vvc | |||||
6283 | Thor Veiligheid | 112 | 30 | 21 | -9 |
6011 | Aanpak woning en auto inbraak | 0 | 86 | 80 | -5 |
6091 | Veilig ondernemen | 0 | 0 | 329 | 329 |
Baten totaal | 112 | 115 | 430 | 315 | |
Lasten | |||||
Aanpak geweld, woninginbraak en vvc | |||||
6011 | Aanpak woning en auto inbraak | 549 | 641 | 635 | 6 |
6012 | Aanpak geweld | 262 | 269 | 219 | 49 |
6014 | Aanpak nazorg meerderjarige ex-delin | 380 | 481 | 450 | 32 |
6016 | Aanpak EOG | 237 | 242 | 250 | -8 |
6019 | Aanpak keurmerk veiligheid BCD | 177 | 177 | 177 | 0 |
6091 | Veilig ondernemen | 0 | 0 | 329 | -329 |
6283 | Thor Veiligheid | -351 | 1.012 | 980 | 32 |
Lasten totaal | 1.254 | 2.823 | 3.040 | -217 | |
Saldo baten en lasten | -1.142 | -2.707 | -2.610 | 97 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -1.142 | -2.707 | -2.610 | 97 |
Investeringen Klik hier om naar het overzicht van de investeringen te gaan.
Subsidies Klik hier om naar het overzicht van de subsidies te gaan.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Geregistreerde criminaliteit en onveiligheidsgevoelens nemen af
Wijkveiligheid en veiligheidsgevoelens nemen toe
In de wijken Vleuten-De Meern, Noordwest, Binnenstad, West en Zuidwest is de totale criminaliteit in 2015 afgenomen. In de wijken Leidsche Rijn, Overvecht Noordoost, Oost en Zuid nam de criminaliteit toe. Uitschieters zijn Leidsche Rijn met een toename van 7,1 % en West met een afname van 14,1% aan totale geregistreerde criminaliteit in 2015 ten opzichte van 2014. In totaal is de criminaliteit in de stad Utrecht in 2015 met 3,5% afgenomen ten opzichte van 2014.
We streven naar een toename van veiligheidsgevoelens, maar meten de onveiligheidsgevoelens. Het percentage bewoners dat zich vaak onveilig voelt liet een lichte daling van 4,1 % in 2014 naar 3% in 2015 zien. Het percentage van de bewoners dat zich in de buurt wel eens onveilig voelt bleef in 2015 gelijk aan het percentage in 2014 (32%).
Effectindicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
E1.2.1 | Totaal aantal misdrijven (gespecificeerd per wijk) | Politie, BVH | 33.624 (2010) | 29.400 | 29.903 |
E1.2.2 | Onveiligheidsgevoel (% vaak) | Inwonersenquête | 3,1% (2010) | 3,0% | 3,3 |
In 2015 hebben alle wijken hun wijkveiligheidsplan uitgevoerd. In een wijkveiligheidsplan wordt de vertaling gemaakt van hoe de stedelijke doelstellingen en ambities in de betreffende wijk worden behaald. In het IVP worden de delicten autokraak, fietsdiefstal, zakkenrollen en vernielingen opgenomen onder het hoofdstuk ‘Veilige Wijken’. In het wijkveiligheidsplan wordt echter ook op wijkniveau ingegaan de aanpak op woninginbraak, geweld en jongerenoverlast. Voorbeelden van gebiedsgerichte aanpakken zijn ‘NIX Vleuten’ om het drankgebruik onder jeugdigen terug te dringen en de ouders voor te lichten, de ‘Gebiedsgerichte aanpak Amsterdamsestraatweg’ , de ‘Proeftuin woninginbraken’ in Noordwest, de beheergroep voor het Griftpark , de buurtaanpak voor Rivierenwijk met hotspots Maasplein en Amerhof en de aanpak Breedstraatbuurt en omgeving.
Bewoners werden actief betrokken bij het oplossen van veiligheidsproblemen in hun directe woon- of werkomgeving. Zo telde het project WAAKS in heel Utrecht in 2015 735 deelnemers. Bewoners initiëren steeds vaker Whatsapp-groepen, buurtgerelateerde Facebookgroepen en ook zijn er nog conventionele belcirkels tussen bewoners. Via deze platformen houden bewoners elkaar op de hoogte over onveiligheid en overlast in hun buurt en delen dit ook met professionals. Rondom voorzieningen zoals hostels voor verslaafden en nachtopvang, bestaan meerdere beheergroepen waarin bewoners participeren. In West is een goed voorbeeld de ‘Klankbordgroep Lombok’ en in Leidsche Rijn is de beheergroep rondom hostel Leidsche Maan actief. Er waren in 2015 vele bewonersavonden in de wijken, bijvoorbeeld over overlastproblematiek en de opvang van vluchtelingen. Om radicalisering en uitreizen tegen te gaan zijn de banden met de ‘bondgenoten’ verder aangehaald.
Prestatie-indicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
P1.2.1 | Aantal wijken waar Waaks! structureel onderdeel uitmaakt van de veiligheidsaanpak | Gemeente | 1 (2012) | 10 | 10 |
P1.2.1 | Aantal nieuwe initiatieven bewonersparticipatie buurtveiligheid | Gemeente | 21 (2010) | 20 | 5 |
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
09-1-2-1 | Gebiedsgerichte aanpak | 0 | 164 | 153 | -11 |
Baten totaal | 0 | 164 | 153 | -11 | |
Lasten | |||||
09-1-2-1 | Gebiedsgerichte aanpak | 3.080 | 2.630 | 2.411 | 220 |
Lasten totaal | 3.080 | 2.630 | 2.411 | 220 | |
Saldo baten en lasten | -3.080 | -2.467 | -2.258 | 209 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -3.080 | -2.467 | -2.258 | 209 |
Financiële toelichting
Hieronder lichten wij de financiële ontwikkelingen per doelstelling toe.
Uitvoeren van een gebiedsgerichte aanpak
De lagere lasten vloeien voort uit de onderbesteding van het (flexibel inzetbare) wijkveiligheidsbudget met 0,195 miljoen euro.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
Gebiedsgerichte aanpak | |||||
6015 | Aanpak wijkveiligheid BCD | 0 | 126 | 127 | 0 |
6284 | THOR Wijkveiligheid | 0 | 37 | 26 | -11 |
Baten totaal | 0 | 164 | 153 | -11 | |
Lasten | |||||
Gebiedsgerichte aanpak | |||||
6015 | Aanpak wijkveiligheid BCD | 1.344 | 1.378 | 1.188 | 190 |
6284 | THOR Wijkveiligheid | 1.736 | 1.252 | 1.223 | 29 |
Lasten totaal | 3.080 | 2.630 | 2.411 | 220 | |
Saldo baten en lasten | -3.080 | -2.467 | -2.258 | 209 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -3.080 | -2.467 | -2.258 | 209 |
Investeringen Klik hier om naar het overzicht van de investeringen te gaan.
Subsidies Klik hier om naar het overzicht van de subsidies te gaan.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Geregistreerde criminaliteit en onveiligheidsgevoelens nemen af
Jeugdoverlast en –criminaliteit nemen af
In 2015 is de ervaren overlast (vaak) weer terug op 20%. Hiermee is de doelstelling om de (vaak) ervaren jeugdoverlast te laten dalen van 19% in 2010 naar 17% in 2015 niet gehaald. Dit percentage schommelt al jaren rond de 20%. Ten opzichte van 2014 is het percentage in 2015 wel gedaald met 2%. In 2015 waren er 3.004 meldingen jeugdoverlast bij politie. Dit is een stijging van 15% ten opzichte van 2014. Ten opzichte van 2010 is het aantal meldingen gelijk gebleven. Bij de gemeente zijn 287 meldingen jeugdoverlast binnengekomen tegen 259 overlastmeldingen in 2014.
In 2015 bedroeg het aantal unieke aangehouden jeugdige verdachten in de leeftijdscategorie 12 tot en met 24 jaar, dat in Utrecht woont, 2,1 % van het totaal aantal jeugdigen in die leeftijdscategorie dat in Utrecht woont. Dit is een lichte afname ten opzichte van 2014.
Effectindicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
E1.3.1 | Ervaren jongerenoverlast (% vaak) | Inwonersenquête | 19% (2010) | 17% | 20% |
E1.3.2 | Aandeel jeugdige verdachten van het totaal aantal jeugdigen | Politie, BVH | 2,9% (2010) | 2,7% | 2,1% |
Utrecht telde in mei 2015 in totaal 12 problematische jeugdgroepen. In 2013 en 2014 waren dit er respectievelijk 21 en 14. In deze 12 groepen zitten zo’n 118 jongeren. Vorig jaar waren dat er nog 199. Voor alle groepen is een aanpak in uitvoering gericht op individu, een aanpak gericht op de groep als geheel en op het domein. Eind 2015 is er één nieuwe groep bijgekomen. Ook op deze groep is vanaf het moment dat de groep in beeld kwam inzet geweest van de veiligheidspartners. Met name de kopstukkenaanpak, strakke regie, het betrekken van ouders en de preventieve inzet van het jongerenwerk dragen bij aan een gedegen aanpak van jeugdgroepen. Jongeren zijn aangesproken op hun gedrag en verantwoordelijkheid en zij werden geholpen met het vinden van een positieve vrijetijdsbesteding. De ouders zijn hier nauw bij betrokken. Het jongerenwerk heeft een belangrijke rol in het motiveren van jongeren om hulp te zoeken bij het buurtteam. Diverse jongeren en hun ouders zijn in 2015 door het buurtteam geholpen.
In 2015 startte de persoonsgerichte aanpak ‘Top X’ in het Veiligheidshuis. In totaal werd voor 102 personen de Top X aanpak ingezet. Bijna driekwart was jonger dan 24 jaar. Het ging voornamelijk om kopstukken van jeugdgroepen, jeugdige veelplegers, plegers van High Impact Crimes en een kleine groep personen die vanwege acute zorgen in de Top X werden opgenomen in2015. Op deze Top X’ers werden de krachten van de verschillende partijen uit het Veiligheidshuis (zoals politie, openbaar ministerie, reclassering, SAVE, Raad voor de Kinderbescherming, gemeente) gebundeld. Er zijn zowel justitiële als zorginterventies ingezet om recidive te verminderen en perspectief te bieden.
In 2015 is er veel aandacht geweest voor ‘het aan de voorkant van problemen komen’. Het buurtteam Jeugd en Gezin heeft de pedagogische begeleiding van jongeren uitgevoerd en Regi voerde het dagbestedingsaanbod uit. Met name in de kennismaking en samenwerking met en tussen de buurtteamorganisaties, SAVE, 3RO (de reclasseringsorganisaties) en andere organisaties op het raakvlak van zorg en veiligheid is geïnvesteerd.
Zie ook Programma Jeugd, prestatiedoelstelling 2.3.1.
Prestatie-indicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
P1.3.1 | % groepsgerichte plannen van aanpak t.o.v. van aantal groepen | Aanpak Jeugdgroepen | 51% (2010) | 100% | 100% |
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
09-1-3-1 | Aanpak Jeugd en Veiligheid | 0 | 37 | 26 | -11 |
Baten totaal | 0 | 37 | 26 | -11 | |
Lasten | |||||
09-1-3-1 | Aanpak Jeugd en Veiligheid | 5.911 | 5.094 | 5.103 | -9 |
Lasten totaal | 5.911 | 5.094 | 5.103 | -9 | |
Saldo baten en lasten | -5.911 | -5.057 | -5.077 | -20 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -5.911 | -5.057 | -5.077 | -20 |
Financiële toelichting
Hieronder lichten wij de financiële ontwikkelingen per doelstelling toe.
Uitvoeren van de aanpak van jeugd en veiligheid
Niet van toepassing.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
Aanpak Jeugd en Veiligheid | |||||
6285 | THOR Jongerenoverlas | 0 | 37 | 26 | -11 |
Baten totaal | 0 | 37 | 26 | -11 | |
Lasten | |||||
Aanpak Jeugd en Veiligheid | |||||
6006 | Jeugd en Veiligheid | 3.515 | 3.423 | 3.446 | -23 |
6013 | Jeugd en Veiligheid BCD | 410 | 419 | 409 | 10 |
6285 | THOR Jongerenoverlas | 1.986 | 1.252 | 1.248 | 4 |
Lasten totaal | 5.911 | 5.094 | 5.103 | -9 | |
Saldo baten en lasten | -5.911 | -5.057 | -5.077 | -20 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -5.911 | -5.057 | -5.077 | -20 |
Investeringen Klik hier om naar het overzicht van de investeringen te gaan.
Prestatie- | Subsidie- | Omschrijving Subsidiedoelstelling | Begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil | |
---|---|---|---|---|---|---|
Jongerenwerk en veiligheid | Terugdringen van criminaliteit onder en ernstige overlast door jongeren en bieden van een duurzaam toekomstperspectief | 2.180 | 3.180 | -1000 | ||
Buurtteams jeugd en gezin (veiligheid) | Integraal inzetten van jeugdzorgaanbod zonder indicatiestelling | 1.100 | 1.100 | 0 | ||
Ondersteuning aanpak jeugd en veiligheid | Bijdrage in de kosten van organisaties die betrokken zijn bij de preventieve activiteiten in het kader van jeugd en veiligheid | 71 | 75 | -4 | ||
Totaal Prestatiedoelstelling 1.3.1 Aanpak Jeugd en Veiligheid | 3.351 | 4.355 | -1.004 | |||
Totaal Subdoelstelling | 3.351 | 4.355 | -1.004 |
Bedragen zijn in duizenden euro’s.
Subsidies Klik hier om naar het overzicht van de subsidies te gaan.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Geregistreerde criminaliteit en onveiligheidsgevoelens nemen af
In Utrecht is georganiseerde criminaliteit teruggedrongen
Criminelen en criminele organisaties verzwakken en/of misbruiken de (rechts)structuren in onze samenleving. Dit gebeurt door misbruik van legale 'bovenwereld' instituties (zoals financiële instellingen, vastgoedsector, maar ook gemeentelijke voorzieningen) voor illegale activiteiten. We tolereren dit niet en werpen daarom zoveel mogelijk barrières op voor het bedrijven van criminele activiteiten in Utrecht. Ook in 2015 hebben we ons ingezet om dit tegen te gaan. Speerpunten in het beleid waren het terugdringen en voorkomen van mensenhandel, drugscriminaliteit en misbruik van en fraude met vastgoed.
Effectindicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 |
---|
Er zijn bestuurlijke maatregelen genomen gericht op het terugdringen van misbruik van vergunningen voor (georganiseerde) criminaliteit in het algemeen en voor mensenhandel, georganiseerde hennepteelt en misbruik en fraude bij vastgoed in het bijzonder. Dit deden we in 2015 in samenwerking met politie, OM, Belastingdienst en andere partners.
Raamprostitutie/mensenhandel
In het najaar 2015 is het bestemmingsplan Het Nieuwe Zandpad gewijzigd door de gemeenteraad. Daarnaast heeft de openbare tender een partij opgeleverd (voorlopige gunning) die de grond van de gemeente wil huren en hierop (maximaal) 162 werkruimten wil (laten) bouwen. Na de beoordeling en voorlopige gunning volgt nog een Bibob-procedure (dat is een toets van de integriteit van de ondernemers). Als die positief wordt afgerond kan de gemeente overgaan tot definitieve gunning. Naar verwachting is in het eerste kwartaal van 2016 definitief duidelijk wie de investeerder (of investeerders) op het Nieuwe Zandpad wordt. Dit is afhankelijk van de snelheid van de Bibob-procedure, waarbij ook advies van het Landelijk Bureau Bibob wordt ingewonnen.
Bestuurlijke maatregelen raamprostitutie en straatprostitutie (tippelzone Europalaan)
Exploitatie van raamprostitutie was niet mogelijk in 2015; er zijn derhalve ook geen bestuurlijke maatregelen getroffen die betrekking hadden op de registratie in de raamprostitutie. In 2015 is één vergunning van een straatprostituee tijdelijk ingetrokken wegens slecht levensgedrag (geen verband met aanwijzingen slachtofferschap mensenhandel).
Hennepteelt/drugs
In 2015 zijn 86 kwekerijen opgerold. In 2014 waren dit er 101. In 2015 zijn zes panden gesloten op grond van artikel 13b Opiumwet.
Bibob
In 2015 zijn 53 zogenoemde vooronderzoeken gedaan, waarvan er op 31 december 2015 nog één in behandeling was. Doel van een vooronderzoek is om te bepalen of er aanleiding is om een diepgaand Bibob-onderzoek te verrichten. Vooronderzoeken worden alleen ‘meegeteld’ als dit niet heeft geleid tot een Bibob-onderzoek, anders is het dossier aangemerkt als Bibob-onderzoek. In 2015 waren 31 Bibob-dossiers in behandeling, waarvan er 16 in 2015 zijn afgerond en er op 31 december 2015 nog vijftien in behandeling waren. Van de 16 afgeronde dossiers hadden er acht betrekking op horeca, vijf op coffeeshops, twee op WABO-vergunningen voor de activiteit bouwen en één op een aanbesteding.
Door de ervaring met de integrale gebiedsaanpak Amsterdamsestraatweg en het delen van informatie met onze samenwerkingspartners is de noodzaak zichtbaar geworden om fraude van en misbruik met vastgoed te bestrijden. Achter vastgoedcriminaliteit gaan vaak ook andere vormen van criminaliteit schuil, zoals illegale prostitutie, illegaal gokken en illegale hennepteelt. Nadat in 2015 geld beschikbaar gesteld is voor de aanpak van vastgoedcriminaliteit hebben wij een projectgroep ingericht (juristen, data-analist, inspecteurs) en afstemming gezocht met onder meer het RIEC, bureau RVS, politie, OM en Belastingdienst. De aanpak is gericht op relatiescans, scans op panden en casuïstiek, Bibob-onderzoek en de inzet van (innovatieve) handhavingsinstrumenten en interventies.
Prestatie-indicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
P1.4.1 | Aantal BIBOB onderzoeken | Gemeente | 27 (2009) | 15 | 16 |
P1.4.1 | Aantal projecten ter bestrijding van criminaliteit in relatie tot vastgoed | Gemeente | 1 (2009) | 1 | 0 |
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
09-1-4-1 | Bestuurlijke aanpak en maatregelen GOC | 5 | 5 | 0 | -5 |
Baten totaal | 5 | 5 | 0 | -5 | |
Lasten | |||||
09-1-4-1 | Bestuurlijke aanpak en maatregelen GOC | 1.436 | 2.017 | 1.926 | 91 |
Lasten totaal | 1.436 | 2.017 | 1.926 | 91 | |
Saldo baten en lasten | -1.431 | -2.012 | -1.926 | 86 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -1.431 | -2.012 | -1.926 | 86 |
Financiële toelichting
Hieronder lichten wij de financiële ontwikkelingen per doelstelling toe.
Bestuurlijke aanpak en maatregelen GOC
In de Voorjaarsnota 2015 is 0,527 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling van transparante en schone raamprostitutie aan het nieuwe Zandpad. Uit dit budget zijn kosten gedekt voor externe advisering, voor bijeenkomsten voor belanghebbenden en voor de inzet van extra (ambtelijke) capaciteit. Door het doorschuiven van werkzaamheden naar 2016 zijn de werkelijke kosten 0,101 miljoen euro lager dan begroot.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
Bestuurlijke aanpak en maatregelen GOC | |||||
6017 | Bestuurlijke aanpak en maatregelen | 5 | 5 | 0 | -5 |
Baten totaal | 5 | 5 | 0 | -5 | |
Lasten | |||||
Bestuurlijke aanpak en maatregelen GOC | |||||
6017 | Bestuurlijke aanpak en maatregelen | 1.436 | 2.017 | 1.926 | 91 |
Lasten totaal | 1.436 | 2.017 | 1.926 | 91 | |
Saldo baten en lasten | -1.431 | -2.012 | -1.926 | 86 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -1.431 | -2.012 | -1.926 | 86 |
Investeringen Klik hier om naar het overzicht van de investeringen te gaan.
Subsidies Klik hier om naar het overzicht van de subsidies te gaan.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
In Utrecht zijn incidenten en verstoring van de openbare orde voorkomen en bestreden
In Utrecht zijn incidenten en verstoring van de openbare orde voorkomen en bestreden
Mogelijke verstoringen van de openbare orde en incidenten zijn voorkomen door vroegtijdig signaleren en door het treffen van maatregelen.
Bij verstoringen van de openbare orde en incidenten is de maatschappelijke rust zo snel mogelijk hersteld. Branden werden bestreden en bij incidenten en ongevallen werd hulp verleend.
Effectindicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 |
---|
De kans op ordeverstoringen wordt verkleind door te zorgen voor professionele voorbereiding van risicogebeurtenissen. We maken gebruik van risicoanalyses, scenario’s en draaiboeken.
Openbare manifestaties, demonstraties en voetbal
In 2015 zijn 86 openbare manifestaties en demonstraties voorbereid. Enkele demonstratie sprongen eruit wat complexiteit en risico’s betreft. Zoals een voorgenomen demonstratie tijdens de Grand Départ en de demonstraties van Pegida en Internationale Socialisten en Utrecht Bekent Kleur op respectievelijk 11 oktober en 8 november 2015. Daarnaast hebben we vergunningen verleend voor 21 wedstrijden in het betaald voetbal. Om de wedstrijd FC Utrecht–Ajax op 13 december 2015 zonder incidenten te laten verlopen moesten vooraf de nodige extra maatregelen getroffen worden. Dit als gevolg van incidenten tijdens en na afloop van de wedstrijd FC Utrecht-Ajax in april 2015 en de uitwerking van de straf van de KNVB (een lege Bunnikside) tijdens de wedstrijd van 13 december 2015.
Evenementen
In 2015 waren er in de gemeente Utrecht circa 750 evenementen. De Grand Départ in juli 2015 was uiteraard een zeer bijzonder evenement dat veel inzet heeft gevraagd. Wij verwijzen naar de projectevaluatie. Van de 750 evenementen waren er ongeveer 206 vergunningvrije straatfeesten. De overige evenementen, variërend van een klein evenement tot een groot dancefeest, zijn in het kader van de vergunningverlening in samenwerking met politie en brandweer getoetst op onder meer veiligheid.
Radicalisering
In 2015 zijn wij het in 2013 ontwikkelde handelingsperspectief voor het signaleren, monitoren en opvangen van (potentiële) jihadistische uitreizigers en terugkeerders blijven volgen. Dit gebeurt samen met politie, OM, NCTV in het casusoverleg Radicalisering. Hier wordt gewerkt aan een persoonsgerichte aanpak. Bij de uitvoering van de aanpak worden alle noodzakelijke netwerk- en hulpverleningspartners ingeschakeld. Onze aanpak is er op gericht om eventuele dreiging van personen of groepen zo vroeg mogelijk te signaleren, te verminderen dan wel weg te nemen. Daarnaast is sprake van (on)zichtbare bewaking en beveiliging van vitale infrastructuren (Utrecht centraal) en kwetsbare gebouwen. Frontlijnmedewerkers en andere professionals zijn getraind op interculturele sensitiviteit en op het beter signalering van radicalisering. Ook zijn er stroomschema’s ontwikkeld om handelingsperspectief te bieden bij signalen van radicalisering. Verder is begin 2015 gestart met een integrale preventieve- en repressieve aanpak van radicalisering. Dit heeft geresulteerd in het actieplan ‘Utrecht zijn we Samen’. Dit plan is opgesteld in samenwerking met lokale (informele) partners.
Coffeeshopbeleid
Het lokale coffeeshopbeleid is uitgevoerd. Dit beleid is gericht op het evenwicht tussen vraag en (kleinschalig) aanbod, waardoor de verkoop via niet-gedoogde verkooppunten is bestreden.
In 2015 is één coffeeshop gesloten. Er zijn bewonersbijeenkomsten georganiseerd in verband met aanvragen voor het exploiteren van twee nieuwe coffeeshops. Één aanvraag heeft geleid tot het verlenen van een gedoogbeschikking, de andere aanvraag was eind 2015 nog in behandeling.
Cameratoezicht
Het Uitvoeringsplan Cameratoezicht 2015 is opgesteld. De verbetervoorstellen hieruit zijn uitgevoerd.
Het convenant CTOV (Cameratoezicht openbaar vervoer) liep af en er zijn voorbereidingen getroffen voor nieuwe samenwerkingsafspraken in het Toezichtsarrangement Stationsgebied.
Bestuurlijke Informatie Justitiabelen (BIJ)
Ook in 2015 zijn diverse meldingen in behandeling genomen over vrijkomende gedetineerden die ernstige gewelds- of zedendelicten hebben gepleegd. Deze meldingen vallen onder Bestuurlijke Informatie Justitiabelen (BIJ), waarbij burgemeester vooraf informatie ontvangt om maatschappelijke onrust te voorkomen. Daarnaast is met diverse partners gewerkt aan een aantal dossiers om maatschappelijke onrust te voorkomen.
Crisisbeheersing
Met de Veiligheidsregio Utrecht (VRU), politie en andere partners is door middel van planvorming, opleiding, training en oefeningen voorbereid op mogelijke crises. De rampen- en incidentbestrijdingsplannen voor BASF, het Stationsgebied en Vechtsebanen zijn vastgesteld. Het Incidentbestrijdingsplan Leidsche Rijn- en Stadsbaantunnel is akkoord bevonden, maar dient nog formeel vastgesteld te worden.
In 2015 hebben vier GRIP 1 incidenten plaatsgevonden. Hierbij was twee keer sprake van een grote brand en twee keer van een verward persoon die dreigde zijn woning op te blazen. Daarnaast zijn in het kader van de voorbereidingen op de Grand Départ van de Tour de France diverse bestuurlijke en operationele oefeningen gehouden. Omdat het dreigingsniveau voor Nederland onveranderd substantieel is (dit houdt in dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is) is er in opleiding en oefeningen aandacht voor terrorismegevolgbestrijding. Voor de handhaving van de openbare orde zetten we juridische instrumenten in, zoals de Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (Overlastwet), de sluiting van gebouwen en inrichtingen, gebiedsverboden, verblijfsontzeggingen en alcoholverboden. In 2015 zijn tien dossiers beoordeeld op mogelijke toepasbaarheid van de Overlastwet. In één geval heeft dit geleid tot het opleggen van een gebiedsverbod voor de duur van drie maanden.
De majeure projecten van de Veiligheidsregio Utrecht (VRU), waarover in 2014 besluitvorming heeft plaatsgevonden, zullen in 2016 en 2017 worden afgerond. In 2014 was de verwachting dat het project repressieve huisvesting in 2015 zou worden afgerond, maar dat wordt 2016. In 2015 is het Regionale Risicoprofiel (RRP) vastgesteld. In het RRP zijn de risico’s uitgewerkt die relevant zijn voor de regio Utrecht. Daarnaast staat in het RRP per gemeente een inventarisatie op objectniveau, waarin zowel objecten staan die een risico naar de omgeving veroorzaken (risico-objecten) als objecten met een intern risico (kwetsbare inrichtingen) zijn opgenomen. Ook is een regionale ‘Top-25’ van risico’s op objectniveau samengesteld. U heeft in juni 2015 een zienswijze ingediend op het RRP. Zie voor het RRP en de reactienota: http://www.vru.nl/dit-doet-de-veiligheidsregio/besluiten-en-publicaties.
Prestatie-indicator | Bron | Nulmeting | Doelstelling 2015 | Realisatie 2015 | |
---|---|---|---|---|---|
P2.1.1 | Aantal vergunde evenementen getoetst op veiligheidsaspecten | Gemeente | 1.000 (2010) | 1.000 | 750 |
P2.1.2 | Aantal crisisoefeningen voor bestuurders en medewerkers Veiligheid | Gemeente | 2 (2009) | 2 | 2 |
P2.1.3 | Aantal keer dat beroep wordt gedaan op crisispiket van de eenheid Veiligheid | gemeente | nvt | 150 | 182 |
P2.1.4 | Aantal opschalingen tot een GRIP | gemeente | 3x GRIP 1 en 2x GRIP 2 | 4x GRIP1, 0X GRIP 2, |
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
09-2-1-1 | Voorkomen incidenten | 312 | 319 | 459 | 140 |
Baten totaal | 312 | 319 | 459 | 140 | |
Lasten | |||||
09-2-1-2 | Bestrijden incidenten | 27.753 | 27.679 | 26.606 | 1.074 |
09-2-1-1 | Voorkomen incidenten | 3.328 | 3.456 | 3.776 | -319 |
Lasten totaal | 31.081 | 31.136 | 30.381 | 755 | |
Saldo baten en lasten | -30.769 | -30.816 | -29.922 | 895 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -30.769 | -30.816 | -29.922 | 895 |
Financiële toelichting
Hieronder lichten wij de financiële ontwikkelingen per doelstelling toe.
Uitvoeren van activiteiten gericht op het voorkomen calamiteiten, crises en verstoringen van de openbare orde
Het nadelig verschil op de lasten wordt veroorzaakt door een grotere inzet van menskracht voor gebieden zoals de Amsterdamsestraatweg en de binnenstad. Tevens neemt de complexiteit van de dossiers toe, waardoor er meer tijdsbesteding per dossier nodig is (bijvoorbeeld bij sluitingen).
Verder hebben wij in het kader van de lokale aanpak van polarisatie en radicalisering kosten gemaakt voor het ontwikkelen van een sleutelnetwerk, totaal 0,127 miljoen euro. Eind 2015 heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie hiervoor een subsidie verstrekt van 0,111 miljoen euro. Deze lasten en baten zijn niet begroot, waardoor zowel de gerealiseerde lasten als de gerealiseerde baten hoger zijn dan geraamd.
Bestrijden incidenten
De lagere lasten zijn vooral lager doordat de Veiligheidsregio Utrecht (VRU) in 2015 het positieve jaarresultaat 2014 heeft terugbetaald aan de deelnemende gemeenten. Voor de gemeente Utrecht gaat het om een bedrag van 0,708 miljoen euro. Ook de bijdrage 2015 aan de VRU is ruim 0,3 miljoen euro lager dan geraamd.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.
Productcode | Productnaam | Nominale begroting 2015 | Actuele begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil actueel / realisatie |
---|---|---|---|---|---|
Baten | |||||
Voorkomen incidenten | |||||
6018 | Voork. calamit, crisis en verstor. openb | 15 | 15 | 126 | 111 |
6437 | Nietkernt. Politie vergunning + handh | 297 | 297 | 328 | 32 |
6286 | THOR Evenementen | 0 | 8 | 5 | -2 |
Baten totaal | 312 | 319 | 459 | 140 | |
Lasten | |||||
Bestrijden incidenten | |||||
6010 | Bestrijden incidenten | 27.753 | 27.679 | 26.606 | 1.074 |
Voorkomen incidenten | |||||
6018 | Voork. calamit, crisis en verstor. openb | 2.149 | 1.950 | 2.125 | -175 |
6286 | THOR Evenementen | 347 | 226 | 218 | 8 |
6437 | Nietkernt. Politie vergunning + handh | 832 | 924 | 1.077 | -153 |
6033 | IB ABU Cameratoezicht | 0 | 356 | 354 | 2 |
Lasten totaal | 31.081 | 31.136 | 30.381 | 755 | |
Saldo baten en lasten | -30.769 | -30.816 | -29.922 | 895 | |
Mutaties reserves | |||||
Saldo na mutaties reserves | -30.769 | -30.816 | -29.922 | 895 |
Investeringen Klik hier om naar het overzicht van de investeringen te gaan.
Prestatie- | Subsidie- | Omschrijving Subsidiedoelstelling | Begroting 2015 | Realisatie 2015 | Verschil | |
---|---|---|---|---|---|---|
Hulpverlening bij ongevallen en rampen | Bijdrage in de kosten van organisaties die betrokken zijn bij de hulpverlening bij ongevallen en rampen | 159 | 169 | -10 | ||
Totaal Prestatiedoelstelling 2.1.1 Uitvoeren van activiteiten gericht op het Voorkomen van incidenten en verstoring van de openbare orde | 159 | 169 | -10 | |||
Totaal Subdoelstelling | 159 | 169 | -10 |
Bedragen zijn in duizenden euro’s.
Subsidies Klik hier om naar het overzicht van de subsidies te gaan.
Leeswijzer Klik hier om naar de leeswijzer te gaan.