Binnen alle onderdelen van de Utrechtse Zorg voor Jeugd is het vergroten van de zelfredzaamheid van ouders/opvoeders en kinderen essentieel. Uitgangspunt hierbij is dat opvoeden altijd gepaard gaat met grote en kleine vragen. Die kunnen vaak zelf of met steun van de omgeving worden opgelost voor ze tot problemen leiden. Samen met onder andere het onderwijs en de jeugdgezondheidszorg realiseert Utrecht een pedagogische civil society waarin ouders met dergelijke vragen bij collectieve voorzieningen terecht kunnen.
De inzet van vrijwilligers en ondersteuning vanuit het eigen netwerk helpt mensen verder om zoveel mogelijk de regie over het eigen gezinsleven te voeren.

Kwalitatief goede zorg is in Utrecht voor alle gezinnen laagdrempelig en dichtbij beschikbaar. Door de toerusting en positionering van de buurtteams waren zij in 2015 in staat om in een vroegtijdig stadium gezinnen te ondersteunen bij een breed scala aan problemen. In veel gevallen bleek ondersteuning door het buurtteam afdoende en was inzet van (duurdere) aanvullende zorg niet nodig.

2015 liet een afname zien van het aantal aanvragen voor een onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming. Ook was een lichte afname te zien van het aantal kinderen waarvoor inzet van SAVE nodig was.

In het eerste jaar waarin zij stadsbreed actief waren, werden de Buurtteams direct goed gevonden. Het aantal cliënten is het gehele jaar sterk blijven groeien. De begeleiding door de Buurtteams is door cliënten hoog gewaardeerd. Uit gesprekken met partners blijkt dat ook zij de buurtteams in toenemende mate positief beoordelen. Met een administratief simpele verwijzing kon voor cliënten waarbij dat nodig was, aanvullende specialistische zorg worden ingeschakeld. Buurtteam en aanvullende zorgpartijen kwamen door het jaar heen in toenemende mate tot maatwerkaanbod dat goed aansloot bij de vraag van de cliënt. En hebben daarbij ervaringen opgedaan die een basis bieden voor verdere ontwikkeling van maatwerk in de komende jaren.

In 2015 is verder gewerkt om het Gewoon Opvoeden, zo krachtig mogelijk te maken. Daarmee is de sociale basis verder verstevigd voor het veilig en gezond opgroeien en opvoeden van kinderen. In 2015 hebben we ingezet op het versterken van de collectieve voorzieningen in de stad. Naast programma Jeugd, wordt er vanuit verschillende programma’s bijgedragen om deze prestatiedoelstelling te bereiken. De genoemde voorzieningen hebben verschillende taken en rollen, maar kennen ook gemeenschappelijke kernelementen die in 2015 op de volgende wijze zijn ingevuld:

Pedagogische visie
we blijven de ontwikkeling van de Vreedzame Wijk faciliteren. De methodiek is in een pilot onder andere verbreed naar een grote groep ouders in Kanaleneiland en Overvecht.

Sterke professionals
In het bijzonder waar het gaat om effectieve, vroegtijdige signalering: De JGZ professionals integreren opvoedondersteuning in alle reguliere contactmomenten, waarin opvoedvragen gesignaleerd worden, ook als deze niet expliciet gesteld worden. JGZ-medewerkers dragen warm over naar het Buurtteam wanneer ouders meer ondersteuning nodig hebben (deze prestatie is geleverd in het programma Volksgezondheid).

Samenwerking tussen professional en ouders
in 2015 is er binnen de peuterspeelzalen en voorscholen een enorme impuls gegeven aan het versterken van het partnerschap met ouders. Ouders van circa 2.000 peuters zijn actief betrokken door middel van gesprekken en spel inlopen. De ontwikkeling van de peuter, en de rol die de ouders in deze ontwikkeling kunnen spelen, staat hierbij centraal (deze prestatie is geleverd in het programma Onderwijs). Voor de speeltuinen is het participatieve onderzoek naar toekomstbestendig speeltuinwerk gestart. Ouders, vrijwilligers, kinderen, sociaal beheerders en andere bij de speeltuin betrokken partijen werken samen aan de invulling van het toekomstig beheer van de speeltuin en zetten de weg daarheen ook in (deze prestatie is geleverd in het programma Sport en Samenleving).

Contact tussen ouders onderling
Een stevig netwerk is ondersteunend aan het oplossen van vragen en problemen in de opvoeding. Contact tussen ouders is hierbij belangrijk. In Utrecht wordt dit onder andere gefaciliteerd in ouderlokalen in scholen en de VVE. In totaal zijn in Utrecht twintig ouderlokalen beschikbaar, verspreid over de stad. (Brede) scholen en VVE zorgen voor programmering in de ouderlokalen (deze prestatie is geleverd in het programma Onderwijs).

Jongerenwerk
Het jongerenwerk is in 2015 in contact geweest met ruim 2150 jongeren. Hoewel dit aantal iets achterblijft bij de streefwaarde van ruim 2.200 is het beeld bij de samenwerkingspartners in de stad dat jongerenwerk in zijn huidige opdracht in voldoende mate aanwezig was voor de jongeren die daar behoefte aan hadden. De in 2015 uitgevoerde visitatie van het jongerenwerk wijst uit dat de kwaliteit van het Utrechtse jongerenwerk goed is en dat het jongerenwerk is ingebed in de Utrechtse zorg voor jeugd.

Praktische ondersteuning
Een verhoogde draaglast -zoals de zorg voor een kind met een beperking- of een beperkte draagkracht – zoals het hebben van een psychiatrische stoornis- betekent vaak dat de opvoeding meer vergt van ouders. Om deze ouders te ondersteunen, zijn we in 2015 verder gegaan met het ontwikkelen en inzetten van praktische ondersteuning. Dit betreft bijvoorbeeld de inzet van praktische thuisbegeleiding, meer maatwerk in respijtzorg en betere ondersteuning bij financiële problemen. De inzet van deze relatief goedkope, maar vaak langdurige ondersteuning voorkomt in veel gevallen escalatie van problemen en beperkt de noodzaak van meer specialistische zorg.

Vanaf de start van 2015 zijn 18 buurtteams Jeugd en Gezin actief in de hele stad. Zij vormen de spil van het nieuwe Utrechtse Model voor jeugdhulp en bieden hoogwaardige, generalistische ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen. De teams zijn, gezamenlijk met de buurtteams Sociaal, verspreid over de stad gevestigd in 18 buurten, en daarmee voor iedere inwoner dichtbij beschikbaar. Op iedere basisschool is enkele dagdelen per week een medewerker van het buurtteam beschikbaar. Daarnaast zijn er twee specifieke teams voor (een gedeelte van) het MBO en voor scholen in het Voortgezet Onderwijs.

De buurtteams werken in toenemende mate goed samen met belangrijke partners in de wijk zoals huisartsen, wijkverpleging en sociaal makelaars. Daarnaast werken ze intensief samen met aanbieders van Aanvullende zorg en met SAVE. Gezinnen met een hulpvraag wisten het buurtteam direct in het eerste jaar al goed te vinden: Het aantal gezinnen in begeleiding is gegroeid tot ruim 4.200 gezinnen in het vierde kwartaal van 2015.

De waardering van cliënten voor de door het Buurtteam geboden ondersteuning was in het tweede kwartaal gemiddeld een 7,3 en in het derde kwartaal een 7,6. Bijna 80% van de gezinnen geeft aan zelfstandig verder te kunnen na beëindiging van de ondersteuning. Bij gezinnen waarbij dat nodig is onderhoudt het Buurtteam een ‘waakvlamcontact’ om tijdig in te kunnen springen als dat nodig is.

Naast de directe ondersteuning aan gezinnen werken de buurtteams in diverse verbanden, met interne én externe collega’s aan een groot aantal ontwikkelingsopgaven om de Utrechtse zorg voor jeugd verder vorm te geven. Het ging daarbij onder andere om thema’s als consultatie van aanvullende zorg partijen, samenwerking met de jeugdgezondheidszorg, huisartsen en scholen en de rol van gezinswerkers als er sprake is van een maatregel in het kader van jeugdbescherming.

In de aanvullende zorg (praktische ondersteuning, specialistische jeugdhulp of jeugdhulp met verblijf), die wordt geleverd als aanvulling op de basiszorg van buurtteams, is continuïteit van zorg in 2015 gewaarborgd. Met alle aanbieders die al in 2014 Utrechtse cliënten in zorg hadden zijn bij de inkoop van aanvullende zorg afspraken gemaakt over zorgcontinuïteit voor deze cliënten (onder de Jeugdwet). Een groot deel van deze aanbieders heeft daarnaast ook de ruimte gekregen om nieuwe cliënten aan te nemen. We hebben zo de zorginfrastructuur in voldoende mate stand gehouden.

Sinds januari 2015 vormen de buurtteams de toegang naar de aanvullende zorg en wordt er vanuit het principe 'een gezin één plan' samengewerkt rond zorg voor jeugd en gezinnen, zodat deze zoveel mogelijk aansluit bij het normale leven. In toenemende mate weten de aanbieders uit de aanvullende zorg en de gezinswerkers elkaar te vinden en wordt er goed samengewerkt. Ook de lijnen met de ander verwijzers zoals huis-en kinderartsen zijn versterkt.

Door het versterken van de basiszorg van de buurtteams en het toepassen van consultatie door aanvullende zorgaanbieders kunnen meer gezinnen ondersteund worden door het buurtteam en is er minder inzet vanuit de aanvullende zorg nodig. Dit past in de gewenste beweging naar de voorkant. Hiervoor is het budget voor generalistische ambulante zorg geheel overgeheveld naar de Buurtteams. Deze overheveling gecombineerd met de Rijkstaakstelling leverde voor aanbieders van specialistische en residentiële zorg een korting op van maximaal 20% gekort. Naast aanvullende zorg in natura, is deze ook via een PGB beschikbaar. Op het budget daarvoor heeft geen korting plaatsgevonden.

Eind 2015 is gestart met de uitvoering van een onafhankelijk cliënt ervaringsonderzoek (CEO). Ervaringen die hier worden opgedaan kunnen als input dienen voor het vormen van de contouren van het structurele CEO.

In de inkoopstrategie jeugdhulp 2016 is in het voorjaar van 2015 vastgelegd hoe we in 2016 invulling geven aan de inkoop van zorg in 2016 waaronder de taakstelling en het proces om te komen tot verdere vernieuwing in de aanvullende zorg. Daarbij is veel aandacht voor de verdere ontwikkeling van maatwerk in de aanvullende zorg en de wijze waarop deze zorg beter aansluit op de vraag die het Buurtteam formuleert. Ook de doorontwikkeling van vormen van consultatie vallen daaronder. Aanbieders van aanvullende zorg zijn samen met de buurtteams nauw betrokken bij deze inhoudelijke ontwikkeling.

Voor de uitvoering van de jeugdbescherming in nieuwe stijl, hebben we in 2015 de organisatie Samen Veilig Midden Nederland (SVMN) gecontracteerd. Zij vormen in Utrecht de gecertificeerde instelling voor jeugdbescherming. Naast uitvoering van de SAVE teams (jeugdbescherming), geeft SVMN ook vorm aan Veilig Thuis, de samenvoeging van het voormalig Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG).

De samenwerking met de Buurtteams leidt tot tijdige betrokkenheid van SAVE als er zorgen zijn over de veiligheid of ontwikkelingskansen van kinderen. Hierdoor kan, vaker dan vooraf verwacht, de inzet van SAVE beperkt blijven tot preventieve inzet in het vrijwillig kader. We zagen in 2015 dan ook een afname van het aantal gedwongen maatregelen (onder toezichtstellingen). Uit het inspectierapport van september 2015 blijkt dat de medewerkers van Samen Veilig voldoende zicht houden op de veiligheid van kinderen die onder toezicht gesteld zijn. Ook is de inspectie positief over de manier waarop binnen de jeugdbeschermingsmethodiek Samenwerken aan Veiligheid (SAVE) de veiligheid van kinderen centraal staat. Veilig Thuis (voorheen AMHK) is in 2015 succesvol gepositioneerd, waardoor meer mensen dan verwacht contact opnamen met Veilig Thuis om hun zorgen over de onveiligheid van kinderen te bespreken.